مشهور است لویی چهاردهم پادشاه فرانسه فقط یک بار در طول زندگی خود حمام کرد . فرانسویهای مغرور به شدت کثیف هم هستند چنانکه بر اساس نظرسنجی های صورت گرفته بیش از ۳۵ درصد جمعیت جوان و میانسال فرانسه در طول روز حتی یک بار هم دست و صورت خود را نمی شویند و فقط یک بار در هفته حمام می کنند !
بله ، فرانسه ای که به مهد شعر و ادبیات و هنر غره است در نظافت و بهداشت حرفی برای گفتن ندارد . زمانی که فرانسویها در طول زندگی خود حمام نمی رفتند ایرانی ها حداقل یک بار در هفته حمام می کردند و هر روز چندبار دست و صورت و پاهای خود را می شستند . اعراب جاهلی هم از فرانسویها نظیفتر بودند . خصوصا زمانی که اسلام شبه قاره عربستان را درنوردید و زنان و مردان مسلمان برای غسل هم که شده بیش از یک بار در طول هفته حمام می کردند .
اما کیفیت حمام ایرانی ها چگونه بوده است ؟ ایرانیها از نظیف ترین ملیتهای تاریخ باستان بودند . با پذیرفتن آیین زرتشتی و اعتقاد راسخ زرتشتیان به طهارت توجه به نظافت در ایران قدیم بیشتر و جدی تر شد . آیین‌های طهارت زرتشتی آیین‌ها و مناسکی هستند که بطور آیینی از سوی زرتشتیان برای پاکیزگی و اجتناب از آلودگی بکار می‌روند . از این مناسک می‌توان به شستن چهره دست‌ها و پاها پیش از نماز‌های پنج گانه اشاره کرد . آب روان و آفتاب نیز در دین زرتشتی طاهر و پاک کننده بشمار می‌روند . ویلیام جکسون از پژوهشگران آیین‌های باستانی در کتاب خود بنام “پژوهشهای زرتشتی” عنوان می‌کند که : کمتر دینی به اندازه دین ایرانیان بر لزوم پاکیزه نگاهداشتن تن و روان تاکید می‌کند . در “مزدیسنا” بدلیل اینکه پلیدی‌ها و آلودگی‌ها ناشی از ” انگره مینو ” است باید برای از میان برداشتن آن کوشش کرد . آب روان در این دین اگرچه طاهر است اما باید پاکیزگی آن را نیز حفظ نمود . به این ترتیب که باید پس از خشک نمودن آثار آلودگی با نور خورشید یا ماسه آن را با آب روانی که از منشا مانند چاه یا چشمه جدا شده است پاکیزه نمود و نباید گذاشت که آلودگی با آب روان تماس مستقیم پیدا کند .
از همین روی حمام به یکی از ملزومات بهداشت و نظافت ایرانیان بدل گشت . تعویض جامه های کثیف ، پوشیدن لباسهای تمیز بعد از حمام و اصلاح سر و صورت و شرمگاه از دیرباز مورد توجه ایرانیان بوده است . در عین حال بوی خوش نیز از نمادهای پاکیزگی نزد ایرانیان به شمار می رفت .
اسلاف ما برای خوشبو شدن از انواع گلبرگها ، گیاهان معطر و صمغ های معطر در حمام استفاده می کردند . آنان پس ار پر کردن آب گرم از این مواد در داخل سنگی که شبیه وانهای امروزی است می ریختند و ساعتی در این آب می خوابیدند تا تن خود را معطر سازند . در همان زمان حمام مداوم همسر لوئی پانزدهم پدیده ای عجیب به شمار می رفت . مادام دو پمپادور هر روز با گیاهان خاصی حمام می‌کرده است . او برای جمع آوری گیاهان مورد نظر ، گروهی را مامور کرده بود تا در سراسر فرانسه جستجو کنند و گیاهان دلخواهش را بیابند . لوئی پانزدهم هم همیشه نگران بوده است که مبادا مادام پمپادور در اثر حمام روزانه زیبایش را از دست بدهد و از اینکه می دیده است این خانم زیباییش آب رفتنی نیست خیلی تعجب می کرده ! جالبتر اینکه خود لوئی پانزدهم در طول عمر خود حمام نکرد !
در فرانسه به کمک هنر عصاره گیری که اعراب سینه به سینه و نسل به نسل آموخته بودند اولین عطرها ساخته شد . این که بیشتر بوی بسیار تندی داشتند از مشک و عنبر چرب ساخته می شد ولی همین عطرهای تند باعث شد مردم کمتر به حمام بروند چون تا مدت‌ها بوی آن روی بدن می‌ماند و نیازی به حمام رفتن نبود .
” کیفی ” اولین عطری است که ترکیب آن خیلی معروف و شناخته شده است . مواد این عطر قدیمی از عصاره‌های گل رز ، عنبر و مشک درست شده بود که ترکیبی از ۳۰ عصاره طبیعت بود . کشف الکل کمک بزرگی به صنعت عطر کرد . اولین عطری که با الکل ساخته شد ” لودورن ” نام داشت این نام به خاطر یک افسانه قدیمی است . در این افسانه آمده که ملکه مجارستان شیفته پادشاه هلند می‌شود و برای جلب رضایت او دستور ساخت این عطر را می‌دهد . همسر هنری دوم ، پادشاه فرانسه ، از چند عطر ساز ایتالیایی خواست تا در پاریس بمانند و از آن زمان کم کم جایگاه عطر در دنیا از ایتالیا به فرانسه منتقل شد . هر چند در قرون وسطی شست وشو و نظافت رواج پیدا کرده بود اما ، در رنسانس این عادت به‌خاطر بیماری واگیردار طاعون فراموش شد . پزشک هنری دوم دستور داد تا تمامی حمام‌های عمومی را ببندند و به جای آب از عطر در حمام استفاده کنند تا با ضد عفونی کردن بتوان با این بیماری مقابله کرد. به مرور زمان این عطرهای تند و خوشبو نه تنها برای حمام رفتن بلکه در توالت‌ها هم استفاده شد و در زمان بیماری‌های واگیردار عطرسازان سعی می‌کردند عطرهایی بسازند که علاوه بر خوشبو کردن و استفاده در حمام و توالت ، ضدعفونی کننده هم باشد . و صدالبته عطاران تولید این عطرها را مرهون کشف الکل ذکریای رازی بودند .
هم اکنون نیز فرانسویها به جای حمام روزانه با عطر دوش می گیرند ! عطر در فرانسه نه بعنوان جزئی از نیازهای مراسم آیینی که پوششی است برای رفع بوی بد بدن حاصل از حمام نکردن .
فکر می کنم همین مختصر کافیست تا پاسخ سوال مشهور ” چرا بیشتر عطرها ساخت فرانسه است ؟” را دریابید .
اما امروزه عطر و فرهنگ استفاده از آن کاملا متحول شده است . عطاران چون گذشته نمی خواهند عطرهایی با ماندگاری بالا بسازند . آنها تمرکز خود را بر کیفیت و خلوص رایحه نهاده اند . مردم از عطرها برای رفع بوی بد بدن بهره نمی گیرند و هدف از ادکلن زدن بیشتر از رایحه خوش ارائه کاراکتری جذاب ، لطیف و با اصالت برای مخاطبان است .
امروز اگر کسی عطر می زند حتما قبل از استعمال عطر تن و بدن و لباس خود را تمیز و پاکیزه می کند نه اینکه این عیوب را با عطر بپوشاند !
به یاد داشته باشید معطر بودن قبل از هرکسی به خود شما آرامش ، طراوت و حس خوب هدیه خواهد کرد.
منبع:جم پرفیوم