نکات مهم در مورد دوران بارداری

خانم هایی که در دوران بارداری هستند باید نکات مهمی را در مورد این دوران بدانند و آن ها را رعایت کنند. از جمله این موارد باید حواسشان به رژیم غذایی، خواب، احتیاط در استفاده از لوازم آرایشی و… باشد. در این مطلب ما اطلاعاتی در خصوص دوران بارداری را آماده کرده ایم.

حوزه کلینیک در نظر دارد مهمترین مسائلی بهداشتی و درمانی که خانم‌ها باید بدانند را در اختیار آنها قرار دهد.

جنین برای رشد هرچه بهتر نیاز به تغذیه سالمی دارد که از مادر دریافت می‌کند و به همین دلیل تغذیه مادر در دوران بارداری نقش اساسی در سلامت جنین دارد. در دوران بارداری نیاز‌های تغذیه‌ای، از نظر کمی و کیفی، افزایش می‌یابد و مادر باردار باید غذا‌هایی را مصرف کند که تأمین کننده رشد جنین باشد.

غذا‌های مورد نیاز مادران به چند دسته اصلی میوه‌ها و سبزیجات، لبنیات، گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات و غلات تقسیم می‌شوند:

رژیم روزانه خانم‌های باردار

خانم‌های باردار باید روزانه از هر یک از دسته‌های غذایی به مقدار مناسبی مصرف کنند و تمامی مواد غذایی را در رژیم خود جای دهند. رژیم غذایی خانم‌های باردار باید به گونه‌ای باشد که پروتئین، ویتامین و کالری کافی را در اختیار مادر و جنین‌شان قرار دهد.

لبنیات به دلیل داشتن مقدار قابل توجهی کلسیم، ویتامین‌C، آهن و فسفر برای مادر و جنین لازم است و مصرف دو تا سه لیوان شیر در روز، به مادران باردار توصیه می‌شود.

مواد گوشتی (گوشت گاو، گوسفند، مرغ، پرندگان، ماهی و …) و جگر از نظر تأمین احتیاجات مادر و جنین مهم‌اند و بهتر است مادر هفته‌ای چندبار از آن‌ها استفاده نماید. همچنین تخم مرغ از مواد غذایی دیگری است که توصیه می‌شود مادران روزانه یک عدد از آن را مصرف کنند. استفاده از غلاتی همچون گندم، برنج، ذرت و حبوبات نظیر لوبیا، عدس و نخود نیز در رژیم غذایی اهمیت فراوان دارد و با توجه به عادات غذایی باید از آن‌ها استفاده شود. غلات و حبوبات، مخصوصاً اگر با هم میل شوند، غذای کامل‌تری را تشکیل می‌دهند. میوه‌ها و سبزیجات دارای انواع ویتامین‌های لازم برای مادر و جنین هستند و مصرف روزانه آن‌ها توصیه شده است.

مصرف ۱۰ تا ۸ لیوان آب در روز، برای خانم‌های بادار

مایعات برای خانم‌های بادار اهمیت بسیار زیادی دارد و از این جهت که باعث جلوگیری از یبوست و همچنین ازدیاد حجم ادرار می‌شود، به دفع مواد زاید بدن کمک می‌کند، لذا مصرف ۱۰-۸ لیوان آب در روز، به مادران توصیه شده است. مادران باردار باید کالری روزانه خود را هر روز از مواد غذایی دریافت کنند و در این میان کره از آن دست مواد انرژی زایی است که به تامین کالری مورد نیاز مادر کمک می‌کند. کم خونی جز مواردی است که مادر‌ها باید توجه بسیار زیادی به آن داشته باشند و تا حد ممکن از ماه چهارم حاملگی به بعد با صلاحدید پزشک به مصرف قرص آهن برای پیش‌گیری از کم‌خونی در دوران حاملگی، بپردازند.

خانم‌های باردار از خوردن چربی، شیرینی و نشاسته زیاد خودداری کنند

در صورتی که تغذیه زن باردار مناسب باشد در طول بارداری به‌طور طبیعی بین ۱۲-۱۰ کیلوگرم افزایش وزن پیدا می‌کند. البته از سوی دیگر به خانم‌های باردار توصیه می‌شود از خوردن چربی، شیرینی و نشاسته زیاد خودداری کنند، زیرا چاقی زیاد نیز، مانند سوءتغذیه می‌تواند باعث بروز عوارض در دوران بارداری گردد. به‌طور کلی رعایت چهار اصل تعادل، تناسب، تنوع مواد غذایی و تکرار آن‌ها به دفعات لازم، در تغذیه خانم باردار، موجب سلامت وی و جنین او خواهد شد.

8 تا 10 ساعت خواب شبانه در طول حاملگی

اغلب خانم‌های باردار در طول حاملگی به ۱۰-۸ ساعت خواب شب احتیاج دارند؛ استراحت بین روز و بعد از ناهار هم برای زن حامله مفید است و از سوی دیگر دیر خوابیدن و کم‌خوابی برای سلامت زن باردار زیان‌آور است. اگر کار خانم حامله به شکلی است که باید مدت زیادی سرپا بایستد باید در فواصل متناوب چند دقیقه بنشیند و پا‌های خود را بالا نگه دارد و بدین طریق چند دقیقه استراحت نماید. برعکس اگر کار وی طوری است که برای مدت طولانی می‌نشیند باید در هر ساعت چند قدمی راه برود.

واکسیناسیون مادران باردار

جهت ایمن شدن مادران و نوزادشان در مقابل بیماری کزاز ضروری است که تمامی مادران در دوران بارداری واکسن بیماری کزاز بزنند.

مادران باردار به دندانپزشک مراجعه کنند

کم شدن بزاق، تغییرات هورمونی و نوع تغذیه از جمله مواردی هستند که باعث می‌شوند مادران باردار در معرض پوسیدگی دندان قرار گیرند؛ بنابراین مراقبت از دندان‌ها در حاملگی امر بسیار مهمی است و لازم است خانم‌ها به محض اطمینان از حامله بودن به دندان‌پزشک مراجعه نمایند تا لثه‌ها و دندان‌های آن‌ها معاینه شود. مسواک زدن مرتب قبل از خواب و بعد از خوردن غذا به مادران توصیه می‌شود. مادران باید از خوردن شیرینی‌جات و آب‌نبات‌های سفت و سخت و نوشابه‌های رنگی خودداری کنند.

ورزش برای مادران باردار

برخلاف تفکر عده‌ای از مردم که فکر می‌کنند در ایام بارداری حرکات بدنی باید محدود شود و مادران باید از ورزش خودداری کنند، ورزش هم برای مادر و هم برای جنین مفید است. مهم‌ترین ورزش پیاده‌روی در هوای آزاد است. راه رفتن باعث تقویت عضلات شکم می‌شود و در ماه‌های آخر باعث پایین آمدن سر جنین در لگن می‌گردد که به زایمان کمک می‌کند.

خانم‌های حامله باید حتی‌الامکان از انجام ورزش‌های سنگین که زمین خوردن، افتادن و یا ضربه‌خوردن را به همراه دارد، اجتناب نمایند. چنان‌چه خانمی عادت به شنا کردن دارد حاملگی مانع از پرداختن به این ورزش نخواهد بود. ناگفته نماند که هیچ‌گاه حرکات بدنی مادر حامله نباید از حالت لذت‌بخشی به خستگی ناراحت کننده تبدیل شود.

امکان مسافرت در دوران بارداری

بارداری، مانعی برای مسافرت مادران نیست، به شرطی که در هر حال دسترسی به امکانات پزشکی داشته باشند. چنانچه مادران مسیر‌های طولانی را با اتومبیل طی می‌کنند بهتر است هر ۲ ساعت یک‌بار از ماشین پیاده شوند و چند قدم راه بروند. در اواخر دوره حاملگی، مسافرت‌های طولانی توصیه نمی‌شود. در هر صورت لازم است مادران قبل از مسافرت با پزشک خود مشورت کنند. مسافرت با هواپیما در ماه‌های اول بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی بیش‌تر شرکت‌های هوایی در ۲ ماه آخر به مادران باردار بلیت نمی‌فروشند. مادرانی که سابقه سقط یا زایمان غیرطبیعی دارند بهتر است از رفتن به مسافرت در طول بارداری اجتناب نمایند.

ضرورت مراجعه منظم زنان باردار به پزشک

ضرورت دارد خانم‌های باردار در ۷ ماه اول بارداری، هر ماه یک بار به پزشک مراجعه کنند؛ در ماه هشتم این مراجعات باید هر ماه دوبار باشد و در ماه آخر هم هر هفته یک مرتبه، برای مراقبت به پزشک یا مرکز بهداشتی درمانی مراجعه شود تا در هر نوبت، فشارخون و وزنشان کنترل شود، وضعیت جنین مورد بررسی قرار گیرد و در موارد مختلف به مادر آموزش داده شود تا برای زایمان آماده گردد.

حاملگی‌های پرخطر

توجه به این نکته ضروری است که حاملگی در تمامی شرایط متبوع و عادی نیست، بلکه مواردی وجود دارد که اگر خانم‌ها به آن توجه نکنند و یا با پزشک مشورت نشود باعث ایجاد بارداری‌های خطرناک می‌شود این بارداری‌های خطرناک شامل حاملگی قبل از ۱۸ سال یا بعد از ۳۵ سال، فاصله بارداری کمتر از ۲ سال، حاملگی چهارم به بعد برای مادری که قدش کمتر از ۱۴۵ سانتی‌متر است و همچنین مادری که وزن او قبل از بارداری کمتر از ۳۸ کیلوگرم باشد می‌شوند.

در حاملگی‌های چند قلو، سوء تغذیه مادر و همچنین مادرانی که سابقه سقط جنین و یا زایمان مشکل دارند باید تحت مراقبت ویژه قرار گیرند و فواصل مراقبت‌ها هم کمتر باشد.

اندوه‌های ناخودآگاه در مادران باردار

بارداری، جدای از تغییراتی که در جسم زن ایجاد می‌کند، سبب تغییرات روحی و روانی در مادر نیز می‌شود. مسائل خانوادگی، وضعیت اقتصادی خانواده و روابط حاکم بر خانواده هم در این تغییرات تأثیر دارند. تغییرات هورمونی دوران بارداری نیز به بروز این حالات کمک می‌کنند. تمام این عوامل دست به دست هم می‌دهند و ممکن است مادر باردار را زودرنج، کم‌حوصله و عصبی کنند. گاهگاهی اندوهی ناخودآگاه به سراغ زنان باردار می‌آید و آن‌ها را دچار اضطراب می‌کند. ترس از زایمان و مسائل همراه آن نیز به آن دامن می‌زند. در این حال وظیفه اطرافیان و مخصوصاً شوهر بسیار مهم و کمک کننده است. آن‌ها با ایجاد جوی عاطفی و صمیمی می‌توانند موجب اعتماد به نفس در زن باردار شوند و فضا و محیطی آرامش‌بخش در خانواده ایجاد کنند تا مادر این دوران را با سلامتی و اطمینان طی نماید.

استفاده با احتیاط از لوازم آرایشی در دوران بارداری

مصرف هر نوع دارو در طول دوره بارداری ممنوع است، مگر این‌که با تجویز پزشک صورت گیرد. مصرف خودسرانه هر نوع دارو در حاملگی می‌تواند سبب عوارض سوء بر جنین شود. این مطلب به‌خصوص در سه ماهه اول بارداری که دوره تشکیل ارگان‌ها و اندام‌های جنین است اهمیت بسیار دارد و تأثیر دارو‌ها در این دوره به شکل نقایص مادرزادی در جنین ظاهر می‌شود. مصرف لوازم آرایش و رنگ‌های شیمیایی نیز می‌تواند سبب بروز عوارضی شود و بهتر است مادران در هنگام بارداری در مصرف این‌گونه مواد احتیاط کنند.

اشعه خطرناک ایکس برای مادران باردار

از عکس‌برداری با اشعه ایکس در دوره حاملگی باید خودداری شود. چنانچه اقدام به آن بسیار ضروری باشد باید با گذاشتن پوشش مخصوص بر روی رحم و لگن زن صورت پذیرد. به مادران باید توصیه کرد که حتماً حاملگی خود را به پزشک رادیولوژی اطلاع دهند. در هر صورت عکس‌برداری از شکم و لگن به هیچ‌وجه مجاز نیست و بی‌توجهی نسبت به این امر، عواقب جبران‌ناپذیری برای جنین، مانند نقص در تشکیل اندام‌ها و ایجاد انواع سرطان‌های مادرزادی، خواهد داشت.

خطرهای دخانیات برای مادر و جنین

استعمال سیگار نیز باعث افزایش مرگ‌و‌میر نوزادان خواهد شد. گذشته از این، نوزاد یک مادر سیگاری دارای وزن کم‌تری نسبت به سایر نوزادان است؛ بنابراین زمینه‌ چنین نوزادی برای ابتلا به انواع بیماری‌ها بیش‌تر است. این نوزاد، هم‌چنین از رشد جسمانی و عصبی کافی برخوردار نخواهد بود. مادران سیگاری اغلب اشتهای کم‌تری نسبت به سایر مادران دارند و بدین لحاظ از نظر تغذیه دچار مشکل می‌شوند. عواقب سوء این اعتیاد در درجه اول متوجه جنین و در نهایت دامن‌گیر خود مادر می‌شود.

تغذیه بارداری٬ حاملگی پر خطر٬ خطر سیگار برای مادر و جنین٬ خواب در دوران بارداری٬ رژیم باردرای٬ فواید ورزش برای بارداری٬ مصرف آب در بارداری٬ مصرف شیرینی در بارداری٬ نکات ضروری بارداری٬ واکسیناسیون بارداری